Podczas opracowywania Systemu Zarządzania Jakością, firmy często borykają się z wymaganiami odnośnie kalibracji. W praktyce wymagania te są trudne do zrozumienia, przez co notorycznie są pomijane. W poniższym artykule w przystępny sposób wyjaśnimy czym jest kalibracja, dlaczego jest ważna, czego wymaga ISO 9001:2015 oraz jakie są typowe pułapki (i jak w nie wpaść) podczas wdrażania tego wymagania. Ta instrukcja jest prosta, praktyczna i ułatwi zrozumienie koncepcji kalibracji i jej znaczenia.
Przytoczymy 2 przykłady obrazujące czemu kalibracja jest strategicznym elementem Twojego biznesu:
1. Wyobraź sobie, że odmierzasz 10kg śrub, które wysyłasz do klienta.
Po otrzymaniu dostawy, klient waży towar. Waga wskazuje 8kg, zamiast 10kg. Nie ulega wątpliwości, że jeszcze tego samego dnia otrzymasz skargę od klienta. Musisz wtedy dotrzeć do źródła problemu i szybko odpowiedzieć na tę reklamację. Jak zamierzasz dojść do tego co się właściwie stało? Czy Twoja waga jest dokładna? Czy klienta waga jest dokładna? Jedna rzecz jest pewna - nieświadomie oszukałeś swojego klienta. Kalibracja narzędzi i sprzętu powinna dać Ci pewność, że Twoje urządzenia mierzą - w tym przypadku ważą, w dokładny i prawidłowy sposób.
2. Kupujesz mebel, który ma zmieścić się w określonym miejscu w domu.
Tylko po to, aby dowiedzieć się, że po złożeniu meble nie mieszczą się w przestrzeni, w której miały się znajdować. Zastanawiasz się, czy wymiary zostały opublikowane poprawnie, czy też meble zostały prawidłowo zmierzone? Pomiary i ich dokładność, mogą stanowić punkt krytyczny, gdy mówimy o elementach przemysłu medycznego, motoryzacyjnego czy lotniczego. Zbyt ciężki tłok podczas wyścigów będzie spowolniał samochód. Zmiana rozmiaru cewnika może być potencjalnie szkodliwa dla pacjenta.
Kalibracja jest niezbędna, aby potwierdzić, że pomiary, które wykonujemy, są wykonywane za pomocą precyzyjnych urządzeń.
Jest to koncepcja, która pojawiła się wraz z powstaniem cywilizacji. Pomiary były potrzebne do obliczenia wagi i długości już dla pierwszych transakcji - przeprowadzano kalibrację urządzeń, aby zapewnić uczciwy handel. W miarę upływu czasu, wraz z rozwojem technologii, wprowadzono inne pomiary i środki zapewniające dokładność.
Równolegle z rozwojem wynalazków wzrastało także zapotrzebowanie na dokładność. Kiedy mówimy „lżej, szybciej, lepiej!” w jakiś sposób te parametry muszą zostać zmierzone. Jeżeli się nad tym zastanowić, kalibracja jest cichym, kluczowym elementem każdej gospodarki i dlatego powinna być uważana za kluczowy element biznesu.
Kalibracja najprościej ujęta, to zapewnienie, że pomiar spełnia znany standardu.
Przeanalizujmy to stwierdzenie.
Co rozumiemy przez znany standard? Znany standard kalibracji.
Czym jest znany standard kalibracji? Obiekt o powszechnie rozpoznawanej wartości (na przykład centymetr, milimetr, kilogram itp.). Zwykle normy te są identyfikowalne przez agencje krajowe. W USA, agencją tą jest National Institute of Standards and Technology, natomiast w Polsce Główny Urząd Miar.
Idea jest taka, by używane urządzenie (linijka, suwmiarka, mikrometr, wagi itp.) zapewniało, że Twoje pomiary są dokładne. Wykonywanie kalibracji jest więc weryfikacją, czy narzędzia spełniają obowiązujące standardy. Jeżeli narzędzie nie spełnia standardów, konieczne jest dostosowanie go, naprawa bądź utylizacja.
Od czasu wprowadzenia Systemów Zarządzania Jakością stale są obecne wymagania odnośnie kalibracji. W normie ISO 9001:2015 wymaganie to nosi nazwę "Spójność pomiarowa", a kalibracja jest składnikiem tego wymogu. Według normy, Twoja firma musi najpierw zdecydować, czy "spójność pomiarowa" ma zastosowanie w Twojej firmie. Istnieje możliwość, że prowadzisz firmę, gdzie żadne urządzenia pomiarowe nie są używane (np. firmy usługowe). W tym przypadku, możesz pominąć te wymagania, ponieważ nie mają zastosowania do Twojej działalności.
Jednakże, dla tych firm które stosują urządzenia pomiarowe, pytanie brzmi „Które urządzenia wymagają kalibracji?” Zazwyczaj wymieniane są 2 kategorie:
Intencją wymogu kalibracji jest, by posiadać skalibrowany i precyzyjny sprzęt, oraz by przeprowadzać jego kontrole. Czym jest ta kontrola?
Kontrola ta oznacza, że:
Zarządzanie programem kalibracji może być sporym wydatkiem dla każdej firmy. Bierzemy tu pod uwagę nie tylko koszty materialne, takie jak np. koszt samej kalibracji ale również koszty niematerialne, takie jak czas potrzebny do zarządzania programem kalibracji.
Norma ISO 9001:2015 nigdy nie określa częstotliwości kalibracji dla danego urządzenia. Niektóre firmy redukują koszt zewnętrznej kalibracji, wykonując ją samodzielnie. Program kalibracji można prowadzić za pomocą prostych arkuszy kalkulacyjnych. Znane są także pakiety oprogramowania, które pomagają zarządzać, przypominać i prowadzić zapisy działań kalibracji.
1. Radzenie sobie z elementami spoza zakresu tolerancji.
Jeśli użyte zostanie urządzenie, które było poza zakresem tolerancji trzeba znać tego skutki. Powszechne jest zapominanie o analizie, czy stan "Poza tolerancją" mógł mieć wpływ na którykolwiek z pomiarów wykonanych za pomocą urządzenia. Jeśli takie urządzenie nie wpływa na parametry produktu, żadne dalsze działania nie muszą być podjęte. Jeżeli jednak urządzenie poza zakresem tolerancji i jego nieprawidłowy pomiar, wpływa na parametry produktu, możesz mieć pełne ręce roboty. Konieczne będzie dowiedzenie się, które produkty zostały zmierzone za pomocą wadliwego urządzenia i jak daleko musisz się cofnąć, by zbadać jakość produktów. Skutkiem może być nawet wycofanie produktów z rynku.
2. Prawidłowa obsługa urządzeń pomiarowych
Bazując na przykładzie: co zrobić, jeśli ktoś przewrócił sprzęt pomiarowy X, który następnie spadł na podłogę? Czy musisz wiedzieć o tym od razu? Tak!
Niezwykle ważne jest sprawdzenie, czy kalibrowane urządzenie nadal działa zgodnie z oczekiwaniami. Jeśli sprzęt został uszkodzony, trzeba zmierzyć się konsekwencjami. Zwykle pojawiają się one miesiące później, gdy klient składa reklamacje/skargę, lub gdy wykryty jest wadliwy stan urządzenia w czasie kalibracji.
3. Brak prawidłowej identyfikacji kalibrowanego sprzętu
Inną pułapką kalibracji jest to, że urządzenia pomiarowe nie są prawidłowo zidentyfikowane i oznaczone. Do tego celu można wykorzystać specjalne samoprzylepne etykiety. Dzięki nim można w łatwy sposób oznaczyć elementy wyposażenia, które są poddawane kalibracji oraz kontrolować kolejny termin kalibracji.