System Zarządzania Środowiskiem ISO 14001 oraz System Zarządzania Energią ISO 50001 na pierwszy rzut oka wydają się bardzo podobne, jednak przy dokładniejszej analizie można dostrzec istotne różnice.
Wdrożenie i certyfikacja ISO 14001, niesie ze sobą wymierne korzyści dla Państwa organizacji, m. in.:
*W przypadku nieuiszczania, wymaganych prawem ochrony środowiska, opłat związanych z korzystaniem ze środowiska, firma poza podstawową opłatą musi uiścić opłatę dodatkową (zwaną podwyższoną) w wysokości 500% wartości wszystkich nieodprowadzonych opłat podstawowych i to do 5 lat wstecz.
Skoro już wdrożenie i certyfikacja systemu ISO 14001 zapewnia Państwu możliwość redukowania kosztów to, po co jednocześnie wdrażać i certyfikować ISO 50001?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy wprowadzić kilka pojęć takich jak: ‘aspekt środowiskowy’ czy też ‘wpływ na środowisko’.
‘Aspekt środowiskowy’ definiowany jest, jako element działań organizacji lub jej wyrobów lub usług, który może wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem. Wyróżnia się także ‘znaczący aspekt środowiskowy’, czyli taki, który w znacznym stopniu wpływa lub może wpłynąć na środowisko.
Przykładowymi aspektami środowiskowymi mogą być: wytworzenie odpadu komunalnego, zużycie tonera drukarskiego, baterii, akumulatorów, wytworzenie substancji niebezpiecznych i trujących, zużycie wody, emisja rożnych pyłów czy też wykorzystanie energii elektrycznej.
WAŻNE - to Państwo, według wybranych przez siebie kryteriów, wybierają, które aspekty środowiskowe są znaczące w Państwa organizacji, a które nie. Ma to istotny wpływ na ustalenie celów, zadań i programów w Państwa firmie.
Energia, w ISO 50001, to zgodnie z definicją: zdolność systemu do generowania zewnętrznej działalności lub wykonywania pracy, czyli pod pojęciem ‘energia’ mogą kryć się np. elektryczność, paliwo, para, ciepło, sprzężone powietrze i inne podobne media.
Odpowiednikiem ‘aspektów środowiskowych’ z ISO 14001, jest ‘wykorzystanie energii’ w ISO 50001, które Państwo kategoryzują, jako zwykłe lub znaczące, zależnie od ustalonych kryteriów.
ISO 50001 idzie jednak krok dalej, ponieważ definicja ‘znaczącego wykorzystania energii’ ma w sobie nie tylko takie obszary, gdzie ta energia jest wykorzystywana w sposób znaczący, ale też te obszary, które mają znaczący potencjał do doskonalenia.
Obrazowym przykładem może być przedsiębiorstwo, które wdrożyło ISO 50001 i posiada kotłownię. Piece w kotłowni mogą być zaklasyfikowane, jako wyposażenie, które znacząco wykorzystuje energię – zużywają one dużo energii i mają potencjał do doskonalenia, bo można wprowadzić rozwiązania, które wpłyną na ich zużycie energii. Żarówki oświetlające pomieszczenie z kotłami też mogą być przez Państwa wskazane, jako aspekt znacząco wykorzystujący energię, bo zużywają energię i posiadają potencjał do doskonalenia w tym zakresie (wymiana na energooszczędne). Myśląc o znaczącym wykorzystaniu energii trzeba pamiętać, że chodzi o bezwzględną wartość (np.%), o jaką możemy poprawić wydajność różnych aspektów/elementów. Tak samo do ‘znaczącego wykorzystania energii’ można zaliczyć pochłaniające dużo energii kotły, jak i pochłaniające stosunkowo mniej energii żarówki. Jest to ‘szersze’ spojrzenie niż w ISO 14001.
System ISO 50001 ukierunkowany jest na redukcję kosztów związanych ze zwiększeniem efektywności energetycznej. Wdrożenie i certyfikacja ISO 50001 jest możliwa we wszystkich firmach – niezależnie od ich wielkości lub stopnia rozbudowania struktury.
Pracować nad poprawą efektywności energetycznej można w takich obszarach jak np.: silniki, pneumatyka przemysłowa, pompy, nawiewy/ klimatyzacja, oświetlenie, procesy grzewcze.
Na ISO 50001 należy patrzeć szeroko, już sama kontrola np. termostatem lub też czujnikiem detekcji ruchu może spowodować DUŻE OSZCZĘDNOŚCI w zużyciu prądu elektrycznego przy ogrzewaniu/klimatyzowaniu/oświetlaniu konkretnych pomieszczeń.
Podstawowym narzędziem w ISO 50001 jest przegląd energetyczny w systemie zarządzania energią, którego realizacja powinna wyglądać w następujący sposób:
1) Analiza wykorzystania i zużycia ‘energii’ oparta na pomiarach i innych danych np.
- identyfikacja aktualnych źródeł energii,
- ocena aktualnego i przyszłego wykorzystania i zużycia energii;
2) Identyfikacja obszarów ‘znaczącego wykorzystania energii’
- identyfikacja urządzeń, obiektów, procesów, konkretnego wyposażenia oraz personelu związanego z tymi procesami, którzy mają wpływ na wykorzystanie energii,
- identyfikacja istotnych zmian, które mogą wpłynąć na wykorzystanie energii,
- określenie aktualnego wyniku energetycznego (stopień wykorzystania energii),
- oszacowanie przyszłego wykorzystania i zużycia energii elektrycznej.
3) Nadanie priorytetów i zapisanie możliwości poprawy wyniku energetycznego
- przykładowo jak zwiększyć efektywność energetyczną danego rozwiązania
- jakie alternatywy do danego rozwiązania są dostępne
W celu wykazania ciągłego doskonalenia systemu ISO 50001, używa się wskaźnika ‘wyniku energetycznego’. Jego parametry mogą pełnić dla Państwa dodatkową rolę ‘alarmu’. Odstępujące od normy wyniki mogą świadczyć o niekorzystnych trendach, na które mogą Państwo szybko zareagować ( np. większy pobór prądu przez maszynę na skutek zniszczenia izolacji).
Dlaczego wdrożenie i certyfikacja ISO 50001 jest taka ważna?
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Dz. Urz. UE L 315/1) nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby przedsiębiorstwa niebędące MŚP zostały poddane audytowi energetycznemu, przeprowadzonemu w niezależny i opłacalny sposób przez wykwalifikowanych lub akredytowanych ekspertów lub zrealizowanemu i nadzorowanemu przez niezależne organy na podstawie przepisów krajowych, do dnia 5 grudnia 2015 r. oraz minimum co cztery lata od daty poprzedniego audytu energetycznego. Obowiązek ten został wprost przeniesiony do projektu Ustawy o efektywności energetycznej (wersja 1.21 z dnia 08.01.2015 r.), która podlega obecnie pracom legislacyjnym. W art. 22. ust.1 w/w projektu ustawy przedsiębiorca w rozumieniu Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 nr 173, poz. 1807, z późn. zm.), z wyjątkiem mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy w rozumieniu art. 104−106 tej ustawy, przeprowadza co 4 lata audyt energetyczny przedsiębiorstwa lub zleca jego przeprowadzenie. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do przedsiębiorcy: - posiadającego system zarządzania energią lub system zarządzania środowiskiem określony w odpowiednich normach europejskich; - wpisanego do rejestru EMAS, o którym mowa w art. 5 ust. 1 Ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz.U. 2011 nr 178, poz. 1060).